images healthlife 9165
بر طرف شدن بوی بد زیر بغل با کنگر فرنگی
2013/12/22
images healthlife tokhme sharbati dr saedi
آیا تخم شربتی را می شناسید؟
2014/01/05
نمایش همه

بیماری سلیاک (انتروپاتی حساس به گلوتن)

images social selyak

images social selyak


بیماری سلیاک (CD) ترکیبی است از ۴ عامل: ۱- استعداد ژنتیکی ۲- مواجهه با گلوتن ۳-عوامل محیطی محرک ۴- پاسخ اتوایمیون.


گلوتن به پپتید پروتئینی خاصی (پرولامینها) اطلاق میشود که در گندم( گلوتنین و گلیادین)، چاودار( سکالین) و جو بارلی ( هوردئین) وجود دارند. معمولا این پتپیدها به آنزیمهای دستگاه گوارش مقاومت بیشتری دارند و ممکن است بصورت دست نخورده به رودهی کوچک برسند. در رودهی سالم و طبیعی این پپتیدها بی ضرر میباشند واژهی حساسیت به گلوتن بصورت معمول برای توصیف افراد با علائم غیر اختصاصی بدون پاسخ ایمنی و آسیب رودهای استفاده میشود. عدم تحمل به گلوتن برای توصیف افرادی که علائم را نشان میدهند (با یا بدون بیماری کرون) استفاده میشود. این دو واژه برای توصیف علائمی مانند تهوع، کرامپهای شکمی و یا اسهال پس از خوردن گلوتن به کار برده میشوند. افرادی که این علائم را تجربه میکنند بدون تایید یا رد بیماری سلیاک نباید رژیم بدون گلوتن مصرف کنند زیرا ممکن است ۱- بیماری زمینهای دیگری وجود داشته باشد که رژیم بدون گلوتن درمان آن نباشد ۲- پس از چند ماه یا چند سال استفاده از رژیم بدون گلوتن، تشخیص سلیاک مشکل است. ۳- رژیم بدون گلوتن میتواند پرهزینه و محدود کننده باشد.

پاتوفیزیولوژی
شیوع بیماری کرون در گذشته کمتر از مقدار واقعی تخمین زده میشد هم اکنون این مقدار حداقل یک نفر از هر ۱۳۳ نفر در آمریکا میباشد. شروع بیماری و بروز نخستین علائم آن، میتواند در هر زمانی از کودکی تا بزرگسالی اتفاق بیفتد، اما اوج تشخیص بیماری بین دههی چهارم و ششم است. بیماری ممکن است هنگامی که کودک شروع به خوردن غلات حاوی گلوتن میکند آشکار گردد و در برخی موارد بیماری تا بزرگسالی و تا هنگامی که فرد با یک بیماری عفونی، استرس، بارداری و یا جراحی تحریک نشود، نمایان نمیشود. تقریباً در ۲۰ درصد موارد بیماری پس از سن ۶۰ سالگی تشخیص داده میشود.

علائم در کودکان شامل علائم کلاسیک دستگاه گوارش: اسهال، استئاتوره، مدفوع بدبو، نفخ، بی اشتهایی و وزنگیری ضعیف میباشد. اگر چه علائم گوارشی بیماری در بسیاری از موارد دیده میشود ولی موارد بدون علامت نیز در حال افزایش میباشند. تقریبأ در پنجاه درصد از افراد، بیماری سلیاک دارای علائم بسیار محدود یا بی علامت است. سلیاک غالباً به دلیل شروع و علائم غیر اختصاصی به اشتباه سندرم رودهی تحریک پذیر (IBS )، عدم تحمل به لاکتوز، بیماری کیسهی صفرا یا سایر بیماریها تشخیص داده میشود.

بیماری سلیاک ممکن است با وضعیتهای ذیل مرتبط باشد: آنمی، خستگی عمومی، کاهش وزن، استئوپروز، کمبود ویتامین و مواد معدنی و (در مواقع نادر) بدخیمی دستگاه گوارش.
درماتیت هرپتی فرومیس نوعی دیگر از انواع سلیاک، با تظاهر راشهای پوستی میباشد که شروع علائم نشانگر سلیاک است. افرادی که در اواخر عمر تشخیص داده میشوند یا کسانی که رعایت رژیم غذایی برایشان مشکل است، از عوارض طولانی مدت بیماری بیشترین رنج را خواهند بود.

ارزیابی
افراد مشکوک باید از نظر تمامی الگوها و سابقهی خانوادگی مورد بررسی قرار گیرند. بیوپسی از رودهی باریک استاندارد طلایی تشخیص، میباشد. بیوپسی مثبت برای سلیاک عموماً شامل آتروفی ویلیها، افزایش لنفوسیتهای اپیتلیال و هایپرپلازی سلولهای رودهای میباشد. بیوپسی در غربالگری اولیه به دلیل هزینهی بالا و تهاجمی بودن کاربردی ندارد.
بروز کمبود ایمونوگلوبین A در افراد سلیاکی بیشتر است، بنابراین اندازه گیری IgA در مواقعی که یافته های سرولوژیکی طبیعی است ولی علائم به نفع سلیاک میباشد میتواند کمک کننده باشد. رعایت رژیم عاری از گلوتن برای تمام عمر تنها راه شناخته شده برای درمان سلیاک است. رژیم غذایی عاری از گلوتن روند خود ایمنی را بطور قابل ملاحظهای کاهش میدهد و مخاط رودهای معمولا ًبه حالت طبیعی یا تقریباً طبیعی باز میگردد. معمولاً تا ۸ هفته پس از شروع رژیم غذایی عاری از گلوتن علائم عمدهی بالینی در اکثر بیماران از بین میروند. بسته به طول مدت بیماری، سن فرد و شدت بیماری، بهبودی هیستولوژیک، ایمونولوژیک وعملکردی از چندین ماه تا چندین سال به طول میانجامد.
درصد کمی از افراد به رژیم درمانی پاسخ نمیدهند. دریافتی ناآگاهانه گلوتن مهمترین عامل در این افراد میباشد، اما اختلالات زمینهای موجود ( مانندIBS ، عدم کفایت پانکراس، رشد بیش از حد باکتری ها، عدم تحمل فروکتوز، بدخیمی های دستگاه گوارش) نیز میتواند از علل آن باشند.
در این افراد پایش دقیق رژیم غذایی جهت یافتن منبع گلوتن و یا درمان بیماری زمینهای لازم میباشد. تشخیص سلیاک مقاوم به درمان هنگامی است که فرد به رژیم عاری از گلوتن جواب نمیدهد یا موقتاً به رژیم جواب میدهد (تمام دلایل خارجی مانند دریافت ناآگاهانه گلوتن از میان برداشته شدهاند).
افراد با سلیاک مقاوم ممکن است به استروئیدها، آزاتیوپرین، سیکلوسپورین یا سایر داروهای مورد استفاده برای متوقت کردن واکنشهای التهابی پاسخ دهند.

چندین راهکار درمانی جدید برای سلیاک در حال مطالعه میباشند. محققان به دنبال درمان سلیاک با کاهش تماس با گلوتن (هضم توسط آنزیم ها)، کاهش جذب گلوتن (با کاهش برداشت گلوتن توسط سلولهای اپی تلیال رودهای)، تغییر پاسخ های ایمونولویکی به گلوتن یا بهبود جراحات رودهای میباشند.

درمان تغذیه پزشکی
حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی، تنها درمان بیماری سلیاک است. گندم، چاودار و جوبارلی که منابع مهم ترکیبات پرولامین هستند باید از رژیم غذایی حذف گردند.
بطور معمول، قبل از شروع مکمل یاری، افراد باید از نظر کمبودهای تغذیهای بررسی شوند و باید در تمام موارد تازه تشخیص داده شده، سطوح فریتین، فولات گلبول قرمز و ۲۵- هیدروکسی ویتامینD اندازهگیری شوند. اگر فردی علائم شدید بیماری مانند اسهال، کاهش وزن، سوء جذب یا علائم کمبود تغذیهای (شب کوری، نوروپاتی، افزایش زمان پروترومبین (PT) و…) را نشان دهد کمبود سایر ویتامینها مانند ویتامینهای محلول در چربی و مواد معدنی (روی) نیز باید بررسی گردد.
بهبود موکوس روده پس از شروع رژیم عاری از گلوتن(GF)، جذب مواد مغذی را بهبود میبخشد و اگر افراد رژیم GF متعادل را دریافت کنند، نیازی به مکمل یاری نیست. کم خونی بسته به نوع آن بایستی با آهن، فولات یا ویتامین B12 درمان گردد. اسکن مغز استخوان در افراد با سوء جذب برای ارزیابی اسئتوپنی و اسئوپروز مفید است و مکمل ویتامین D و کلسیم در این افراد مناسب میباشد. جایگزینی مایعات و الکترولیتها برای افرادی که به علت اسهال شدید دهیدراته شدهاند ضروری است. در کسانی که سوء جذب ادامه مییابد، بایستی مکمل ویتامینی و مواد معدنی برای تامین دریافتی مرجع غذایی (DRI) استفاده شود. در برخی مواقع عدم تحمل به لاکتوز و فروکتوز حداقل به طور ثانویه نسبت به بیماری سلیاک بوجود میآید که در این موارد رژیم غذایی کم لاکتوز و یا کم فروکتوز حداقل در شروع میتواند مفید باشد. پس از بازگشت عملکرد GI به حالت طبیعی تر، فعالیت لاکتاز نیز ممکن است بازگردد و فرد میتواند لاکتوز و لبنیات را به رژیم غذایی خود اضافه کند.

آرد تهیه شده از ذرت، سیب زمینی، برنج، سویا، ارزن و….. میتواند بعنوان جایگزینی برای اقلام حذف شده باشد. در رژیم عاری از گلوتن، انواع صمغ ها مانند گزانتان، گوار و سلولوز به منظور تامین فیبر و حالت دهندگی به غذا استفاده میشوند.

یک رژیم واقعی عاری از گلوتن نیازمند برچسب گذاری کلیهی محصولات پخته و بسته بندی شده میباشد زیرا دانهها و غلات حاوی گلوتن تنها به عنوان مادهی اولیه استفاده نمیشوند و گاهی در طول روند آماده سازی به غذاها اضافه میگردند. بعنوان مثال، پروتئین هیدورلیزهی گیاهی از گندم، سویا، ذرت و یا ترکیب آنها ساخته میشود.

 

گرد آوری: سیاوش فاضلیان زیر نظر دکتر احمد ساعدی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *