تغذیه و بیماری التهابی مفاصل (آرتریت روماتوئید)

بیماری التهاب مفاصل (Rheumatoid Arthritis) بیماری مزمن التهابی مربوط به مفاصل می‌باشد که معمولاً با درد، تورم و آسیب مفاصل همراه است. این بیماری غالباً مفاصل، دست‌ها و پاها را درگیر کرده و معمولاً در هر دو دست یا هر دو پا (به صورت متقارن) دیده می‌شود. شیوع این بیماری در کشورهای توسعه‌یافته در حدود ۱% است.

تأثیر بیماری التهاب مفاصل بر تغذیه‌ی بیماران:
تحقیقات نشان داده‌اند که بیماری التهاب مفاصل می‌تواند موجب ایجاد سوء تغذیه در افراد شود. از دلایل احتمالی بروز سوء تغذیه در افراد مبتلا به بیماری التهاب مفاصل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱ ـ     افزایش نیازهای تغذیه‌ای در بیماری التهاب مفاصل که در نتیجه افزایش متابولیسم پروتئین‌ها و از دست ‌دهی نیتروژن و همچنین افزایش نیاز به بعضی ریزمغذی‌های آنتی‌اکسیدانی می‌باشد.
۲ ـ     کاهش دریافت مواد غذایی که غالباً در نتیجه‌ی کاهش توانایی خرید، تهیه و خوردن (جویدن) غذا است.
۳ ـ     کاهش جذب مواد غذایی که غالباً در نتیجه‌ی تأثیر رژیم دارویی التهاب مفاصل است.
۴ ـ     افزایش دفع مواد مغذی که غالباً در نتیجه‌ی رژیم دارویی این بیماری است.

با توجه به مطالعات انجام شده بر روی میزان مصرف مواد مغذی مختلف توسط بیماران مبتلا به التهاب مفاصل مشخص شده است که این بیماران در معرض کمبود ریزمغذی‌هایی از قبیل روی، منگنز، اسید فولیک، مس، کلسیم و آهن می‌باشند. یکی از اصلی‌ترین دلایل کمبود این ریزمغذی‌ها عدم استقبال بیماران مبتلا به التهاب مفاصل از مصرف سبزیجات و میوجات تازه بوده و همچنان تداخل مواد مغذی با داروهای مورد مصرف می‌باشد. بررسی‌های انجام شده بر روی تفاوت‌های وضعیت تن سنجی و بیوشیمیایی بیماران مبتلا به التهاب مفاصل با افراد سالم نشان داده است که این بیماران بیشتر در معرض ابتلا به سوء تغذیه می‌باشند. همان طور که در بالا مطرح شد، یکی از دلایل وجود سوء تغذیه در این بیماران، استعمال داروهایی از قبیل متوتروکسات (Methotroxate) برای درمان این بیماری است که منجر به اختلال در متابولیسم پروتئین‌ها می‌شود.

تأثیر تغذیه بر بیماری التهاب مفاصل:
تا حال حاضر دلایل علمی قانع کننده‌ای مبنی بر بروز یا پیشرفت بیماری التهاب مفاصل گزارش نشده است. با این حال تحقیقات اخیر نشان داده است که بعضی از غذاها و یا عادات غذایی در افراد خاص موجب «حملات بیماری التهاب مفاصل» (Exacerbation) می‌شوند. تأثیر رژیم‌های غذایی و عادات غذایی مختلف ممکن است در بیماران مختلف، متفاوت باشد. مضاف بر این، ممکن است یک بیمار خاص هیچ‌گونه شکایتی از مصرف این غذاها نداشته باشد. از غذاهایی که ممکن است موجب حملات بیماری التهاب مفاصل شوند می‌توان به گوشت، الکل، قهوه، شکلات و در بعضی موارد میوجاتی از قبیل سیب و مرکبات اشاره کرد.

رژیم‌های درمانی احتمالی برای درمان بیماری التهاب مفاصل:
اگر چه بعضی از کارآزمایی‌های بالینی هیچ‌گونه رژیم غذایی را برای بهبود بیماری التهاب مفاصل توصیه نکرده‌اند اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی می‌توانند بهبودی نسبی را در وضعیت بیماران نشان دهند. مؤثرترین رژیم‌های غذایی توصیه شده برای بیماران مبتلا به التهاب مفاصل که موجب کاهش نسبی سستی مفاصل و سدیمان گلبول‌های قرمز خون می‌شود، دارای ویژگی‌های زیر است:
۱ ـ     رژیم غذایی با چربی‌های اشباع کم و چربی‌های غیر اشباع فراوان
۲ ـ     رژیم غذایی حاوی کالری (انرژی) کم
۳ ـ     رژیم غذایی دارای حداقل مواد آلرژی‌زا از قبیل افرودنی‌های غذایی و چاشنی‌ها

امروزه نقش چربی‌های غیر اشباع و به خصوص چربی‌های n-3 (امگا-۳) در بهبود التهاب بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است. این چربی‌ها را می‌توان در غذاهای دریایی از قبیل ماهی یافت. از مهم‌ترین اسیدهای چرب کمک کننده به بهبود التهاب می‌توان به (Eicosapentaenioc Acid) EPA و (Docosahexaenioc Acid) DHA اشاره کرد. وجود این اسیدهای چرب اصلی‌ترین دلیل پایین بودن شیوع بیماری‌های التهابی در میان اسکیموهای گرینلند می‌باشد که در سال ۱۹۷۹ برای اولین بار مورد توجه قرار گرفت. همچنین همان طور که در بالا اشاره شد، کاهش وزن و رسیدن به یک وزن ایده‌آل می‌تواند به کنترل التهاب در این بیماران کمک بسزایی کند.

تأثیر آلرژی غذایی و غذاهای آلرژی‌زا بر شدت بیماری التهاب مفاصل:
تعدادی از بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید از بدتر شدن بیماری‌شان در نتیجه‌ی آلرژی ناشی از غذاها شکایت می‌کنند. از معمول‌ترین غذاهای آلرژی‌زایی که موجب بدتر شدن بیماری می‌شود می‌توان به گوشت گوساله، شیر، قند و برخی افزودنی‌های غذایی از قبیل چاشنی‌ها و نگهدارنده‌های غذایی اشاره کرد.

اثرات مفید روزه‌داری و گیاه‌خواری بر بیماری التهاب مفاصل:
اثرات مفید روزه‌داری و گیاه‌خواری بر بیماری التهاب مفاصل به طور گسترده‌ای مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعات نشان داده‌اند که روزه‌داری می‌تواند از طریق کاهش محرک‌های آنتی‌ژنی در موکوس روده به کاهش التهاب در این بیماری کمک کند. کاهش وزن برآمده از روزه‌داری نیز می‌تواند به کنترل التهاب در این بیماری کمک کند. همچنین مشاهده شده است که پیروی از رژیم‌های گیاه‌خواری می‌تواند به درمان این بیماری کمک کرده و التهاب را کنترل نماید. گیاه‌خواری با محدود کردن انرژی دریافتی، و همچنین محدود کردن غذاهایی از قبیل گوشت، شیر و همچنین با افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند به کنترل التهاب کمک کند.

آنتی‌اکسیدان‌ها و بیماری التهاب مفاصل:
سلول‌های ایمنی بدن به طور طبیعی عوامل فعال اکسیژنی (Active Oxygen Species, ROS) را تولید می‌کنند که از این طریق عوامل مهاجم به بدن را غیر فعال کرده و از بین می‌برند. تولید این عوامل فعال اکسیژنی مانند «شمشیر دو لبه» موجب افزایش استرس اکسیداتیو در بدن نیز می‌شود وجود استرس اکسیداتیو در بدن در نتیجه‌ی عدم تعادل بین (اکسیدان‌ها ـ آنتی‌اکسیدان‌ها) می‌باشد. بدیهی است که به منظور ایجاد تعادل دوباره بین اکسیدان‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن مفید است که از مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان بیشتر استفاده شود. از مهم‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های غذایی می‌توان به ویتامین C، ویتامین E و کارتنوئیدها اشاره کرد. از منابع غذایی عمده‌ی ویتامین E می‌توان به روغن‌های اشباع نشده گیاهی اشاره نمود. کارتنوئیدها نیز عمدتاً در سبزیجات و میوجاتی از قبیل گوجه فرنگی، هویج و مرکبات وجود دارند. همچنین از منابع غذایی عمده‌ی ویتامین C می‌توان به مرکبات اشاره کرد.

نتیجه‌گیری کلی:
مطالعات نشان داده‌اند که محدود کردن مصرف غذاهای حیوانی و افزودنی‌های خورد که از قبیل نگهدارنده‌های غذایی و چاشنی‌های طعم دهنده می‌تواند در کنار پیروی از یک رژیم کم کالری با چربی اشباع کم و میوه‌جات و سبزیجات بالا که دارای آنتی‌اکسیدان‌های فراوان می‌باشند، می‌توان به کنترل التهاب در بیماری التهاب مفاصل کمک کرده و باعث ارتقاء سلامت در این بیماران شود.

درج شده در وب سایت رسمی دکتر احمد ساعدی